Phủ là các bộ
phận của cơ thể có nhiệm vụ thu nạp, tiêu hoá, hấp thụ, chuyển vận các chất từ
đồ ăn uống và bài tiết các chất cặn bã của cơ thể ra ngoài. Có 6 phủ: đởm, vị,
tiểu trường, đại trường, bàng quang và tam tiêu.
3.1. Đởm
Đởm có quan
hệ biểu lý với can, chứa chất mật (tinh chấp) do can bài tiết. Cổ nhân nói:
"khí thừa của can tràn vào mật, tụ lại thành tinh chấp". Mật giúp cho
việc tiêu hoá đồ ăn. Chất mật có màu xanh, vàng và vị đắng. Khi có bệnh ở đởm
thường xuất hiện chứng vàng da, miệng đắng, nôn mửa ra chất đắng.
Đởm còn có
chức năng về tinh thần, chủ về quyết đoán.
Can và đởm
có quan hệ biểu lý, can chủ về mưu lự, đởm chủ về quyết đoán là cơ sở của lòng
dũng cảm, tinh thần dám nghĩ dám làm. Các bệnh về can đởm hay phối hợp với
nhau.
3.2. Vị
Vị chứa đựng
và làm nhừ đồ ăn, đưa xuống tiểu trường. Tỳ và vị có liên quan biểu lý với
nhau, đều giúp cho sự vận hoá đồ ăn, nên gọi chung là "gốc của hậu
thiên".
Trên lâm
sàng, công tác chẩn đoán và chữa bệnh đều rất chú trọng đến sự thịnh suy của tỳ
vị. Khí của tỳ vị gọi tắt là "vị khí" dùng để tiên lượng sự phát triển
tốt hay xấu của bệnh và dự kiến của kết quả công tác chữa bệnh, nên người xưa
có nói: "vị khí là gốc của con người", "còn vị khí sẽ sống, hết
vị khí sẽ chết". Bảo vệ vị khí là một nguyên tắc chữa bệnh của YHCT.
3.3. Tiểu
trường
Tiểu trường
có nhiệm vụ phân thanh, giáng trọc. Thanh (chất trong) là chất tinh vi của đồ
ăn được hấp thụ ở tiểu trường, qua sự vận hoá của tỳ đem đi nuôi dưỡng toàn
thân, cặn bã sẽ được đưa xuống bàng quang để bài tiết ra ngoài. Trọc (chất đục)
là cặn bã của đồ ăn được tiểu trường đưa xuống đại trường.
Khi tiểu trường
có bệnh, việc phân thanh giáng trọc bị trở ngại gây các chứng: sống phân; ỉa chảy,
tiểu tiện ít v.v...
3.4. Đại
trường
Đại trường
chứa đựng và bài tiết các chất cặn bã, có quan hệ biểu lý với phế.
3.5. Bàng
quang
Bàng quang
chứa đựng và bài tiết nước tiểu thông qua sự khí hoá và sự phối hợp của tạng thận.
Nếu sự hoá
khí của thận không tốt sẽ gây bí tiểu tiện, đái rắt hoặc đái nhiều lần, tiểu tiện
không tự chủ v.v...
3.6. Tam
tiêu
Tam tiêu gồm
thượng tiêu, trung tiêu và hạ tiêu. Thượng tiêu từ miệng xuống tâm vị dạ dày có
tạng tâm và phế. Trung tiêu từ tâm vị dạ dày đến môn vị có tạng tỳ và phủ vị. Hạ
tiêu từ môn vị dạ dày xuống hậu môn có tạng can và thận.
Sự hoạt động
của tam tiêu biểu hiện ở sự khí hoá và sự vận chuyển đồ ăn; ở thượng tiêu: phế
chủ hô hấp, phân bổ khí và chất dinh dưỡng vào huyết mạch được tâm khí đưa đi
toàn thân; ở trung tiêu tỳ vị vận hoá hấp thu đồ ăn và đưa nước lên phế; ở hạ
tiêu có sự phân biệt thanh trọc, tinh tàng trữ ở thận, các chất cặn bã được thải
ra ngoài bằng đường đại tiện và tiểu tiện. Người ta còn nói tam tiêu chủ việc bảo
vệ các tạng phủ trong cơ thể.
