Tạng tỳ ở trung tiêu, chủ về vận hoá nước và đồ ăn, thống huyết, chủ cơ nhục và tứ chi, khai khiếu ra miệng, vinh nhuận ở môi.
2.3.1. Chủ về vận hoá: tỳ chủ về vận hoá đồ ăn và thuỷ thấp.
a. Vận hoá đồ ăn: là sự tiêu hoá,
hấp thu và vận chuyển các chất dinh dưỡng của đồ ăn. Sau khi tiêu hoá, các chất
tinh vi được tỳ hấp thu và chuyển vận lên phế, phế đưa vào tâm mạch để đi nuôi
dưỡng các tạng phủ, tứ chi, cân. não.
Công năng vận hoá đồ ăn của tỳ mạnh
gọi là sự "kiện vận" thì sự hấp thu tốt trái lại nếu tỳ mất ''kiện
vận" sẽ gây các chứng rối loạn tiêu hoá: ăn kém, ỉa chảy, mệt mỏi, gầy
v.v...
b. Vận hoá thủy thấp: tỳ đưa nước
đến các tổ chức cơ thể để nuôi dưỡng, sau đó chuyển xuống thận ra bàng quang
bài tiết ra ngoài. Như vậy việc chuyến hoá chuyển hoá nước trong cơ thể do sự
vận hoá của tỳ phối hợp với sự túc giáng của phế và sự khí hoá của thận.
Sự vận hoá thuỷ thấp của tỳ kém sẽ
gây chứng đàm ẩm, khiến cho nước tràn ra tứ chi gây phù thũng, xuống đại trường
gây ỉa chảy, đến khoang bụng thành cổ trướng v.v...
2.3.2. Thống huyết
Thống huyết hay còn gọi là nhiếp
huyết có nghĩa là quản lý, khống chế huyết. Sự vận hoá đồ ăn của tỳ là nguồn
gốc của khí và huyết, nhưng tỳ còn thống huyết. Tỳ khí mạnh huyết sẽ đi trong
mạch, được khí thúc đẩy đi nuôi dưỡng cơ thể, trái lại tỳ khí hư sẽ không thống
được huyết, huyết sẽ ra ngoài gây các chứng xuất huyết như rong huyết, đại tiện
ra máu lâu ngày v.v...
2.3.3. Chủ cơ nhục, chủ tứ chi
Tỳ đưa các chất dinh dưỡng của đồ ăn
đến nuôi dưỡng cơ nhục, nêu tỳ khí đầy đủ sẽ làm cho cơ nhục rắn chắc, tứ chi
nhẹ nhàng linh hoạt; trái lại nếu tỳ khí yếu sẽ làm thịt mềm, trương lực cơ
giảm gây tứ chi mệt mỏi, gây các chứng thoát vị: như sa trực tràng, sa sinh
dục, sa dạ dày v.v...
2.3.4. Khai khiếu ra miệng, vinh nhuận ra môi
Khai khiếu ra miệng là nói về sự ăn
uống, khẩu vị.
Tỳ mạnh thì muốn ăn, ăn ngon miệng,
nếu tỳ hư thì chán ăn, miệng nhạt.
Tỳ chủ về cơ nhục, lại khai khiếu ra
miệng nên biểu hiện sự vinh nhuận ra môi: tỳ mạnh thì môi hồng nhuận, tỳ hư thì
môi thâm xám, nhạt màu.
2.3.5. Tỳ còn sinh ra phế kim, khắc thận thuỷ có quan hệ
biểu lý với vị.
