Phế chủ hô hấp, chủ khí, có tác dụng tuyên phát và túc giáng, khai khiếu ra mũi và bên ngoài hợp với bì mao (da lông).
2.4.1. Chủ khí, chủ hô hấp
Phế là nơi trao đổi khí: hít thanh
khí, thải trọc khí nên nói phế chủ hô hấp.
Phế chủ khí, vì phế có liên quan đến
tông khí. Tông khí được tạo thành bởi khí của đồ ăn do tỳ khí đưa tới kết hợp
với khí trời do phế khí đưa tới, tông khí được đưa vào tâm mạch đi toàn thân
dinh dưỡng tổ chức.
Phế khí bình thường, đường hô hấp
thông, thì hơi thở điều hoà; trái lại phế khí hư kém xuất hiện chứng khó thở,
thở nhanh, tiếng nó: nhỏ, người mệt mỏi không có sức v.v...
2.4.2. Chủ về tuyên phát và túc giáng
a. Tuyên phát: có ý nghĩa là thúc
đẩy sự tuyên phát của phế (gọi tắt là sự tuyên phế) thúc đẩy khí huyết, tân
dịch phân bố ra toàn thân, bên trong đi vào các tạng phủ, kinh lạc, ngoài đi
tới bì mao, cơ nhục, không nơi nào không đến. Nếu phế khí không tuyên sẽ gây sự
ủng trệ có các triệu chứng như tức ngực, ngạt mũi, khó thở v.v...
b. Túc giáng là đưa phế khí đi
xuống: phế khí đi xuống là thuận, nếu phế khí nghịch lên trên uất tại phế sẽ có
các triệu chứng: khó thở, suyễn tức v.v...
2.4.3. Phế chủ bì mao thông điều thuỷ đạo
a. Bì mao là phần ngoài cùng của cơ
thể gồm da, lông, tuyến mồ hôi, là nơi tà khí bên ngoài bắt đầu xâm nhập vào cơ
thể. Tác dụng tuyên phát phế đem các chất dinh dưỡng cho bì mao.
Vệ khí cũng tuyên phát ra bì mao để
chống đỡ ngoại tà. Vì vậy khi có bệnh ở phần biểu thường thấy xuất hiện các
chứng ở vệ và phế phối hợp với nhau như ngoại cảm phong hàn: sợ lạnh, sợ gió,
ngạt mũi, ho v.v...
Nếu phế khí hư yếu, không tuyên phát
ra bì mao làm da lông khô sáp, lưa thưa đưa tới cơ năng bảo vệ của bì mao bị
giảm sút nên dễ bị cảm mạo v.v...
b. Phế còn tác dụng thông điều thuỷ
đạo. Nhờ tác dụng tuyên phát và túc giáng, nước trong ở cơ thể được bài tiết ra
bằng đường mồ hôi, hơi thở, đại tiện nhưng chủ yếu là do nước tiểu. Phế khí đưa
nước tiểu xuống thận, ở thận nước tiểu được khí hoá một phần đưa xuống bàng
quang và bài tiết ra ngoài.
Trên lâm sàng, bệnh phù- thũng do
phong thuỷ (viêm cầu thận do lạnh) được chữa bằng phương pháp tuyên phế lợi
niệu.
2.4.4. Khai khiếu ra mũi, thông với họng, chủ về tiếng nói
Mũi là hơi thở của phế, để thở và
ngửi thông qua tác dụng của phế khí. Phế khí bình thường thì sự hô hấp điều
hoà, nếu phế khí trở ngại như ngoại tà xâm nhập thì gây ngạt mũi, chảy nước
mũi, không ngửi thấy mùi, phương pháp chữa bệnh vẫn lấy tuyên phế là chính.
Phế còn chủ về tiếng nói và thông ra
họng. Bệnh ở phế luôn thấy xuất hiện các chứng ở họng và tiếng nói và thông ra
họng mất tiếng v.v...
2.4.5. Phế còn sinh thận thuỷ, khắc can mộc và có quan hệ
biểu lý với đại trường
