1.6.1. Cơ sở lý luận
Linh khu: ”điều
cốt yếu của việc châm là khí có đến mới công hiệu".
Đắc khí nói
đơn giản là châm đợi khí đến, một vấn đề quan trọng bậc nhất trong khi châm
kim, đánh giá kết quả châm có tốt hay không?
Y học cổ
truyền và y học hiện đại đều chú ý vấn đề này, cơ sở Lý luận để giải thích có
khác nhau:
a. Theo y học cổ truyền:
- Trong đường
kinh có khí vận hành, khi có bệnh hoặc do tà khí thực hay chính khí hư đưa đến
sự bế tắc kinh khí gây ra các triệu chứng của bệnh. Khi châm kim vào huyệt, nếu
đụng huyệt sẽ có 2 hiện tượng tuỳ theo nguyên nhân và trạng thái bệnh nhân mà gọi
là đắc khí.
Thường nếu
là khí mạnh, YHCT gọi là thực chứng thường thấy hiện tượng đắc khí do tà khí
theo kim ra ngoài, khí đến nhanh chóng; nếu do chính khí hư, châm lâu khí mới đến,
có trường hợp hư quá chính khí không đến.
- Khi phân
biệt được trường hợp hư thực ta có những phương pháp châm khác nhau:
b. Theo y học hiện đại:
- Nhìn chung
đắc khí là một phản ứng của cơ thể khi kích thích của kim châm đã đến ngưỡng
kích thích.
Châm là một
kích thích cơ giới, có cường độ nhất định
- Khi các
xung động của kích thích đến ngưỡng, cơ thể sẽ phản ứng lại bằng một số hiện tượng.
1.6.2. Những hiện tượng gì xảy ra khi
đắc khí
• Châm kim
thấy nặng, tức, tê và giật nơi châm: báo hiệu khí đến, thực ra là phản ứng tại
chỗ khi ngưỡng kích thích đầy đủ.
• Tê dọc
theo đường kinh lên trên hoặc xuống dưới huyệt châm:
YHCT cho
ràng châm đúng huyệt khí đã lưu thông.
Các hiện tượng
này thường xảy ra ở tay và chân, hay phù hợp với các đường đi của dây thần kinh
cảm giác.
• Khi châm
kim, kim bị mút chặt như cá cắn câu, hiện tượng này thường xảy ra ở các vùng có
các cơ lớn.
YHCT cho rằng
sở dĩ có hiện tượng này là do tà khí thực gây ra, do kim bị kích thích hoặc khi
đang đau, các cơ xơ cứng nên kim thấy chặt.
• Hãn hữu có
trường hợp da đỏ bừng hay tái nhọt trên hoặc dưới đường kinh. Y học cổ truyền
cho là do khí lưu thông. Y học hiện đại cho rằng đáy là một phản xạ đọt trục vận
mạch, nếu mạch máu co thì da tái nhọt, nếu mạch máu giãn thì da đỏ.
1.6.3. Làm gì để cho đắc khí
a. Chọn cho đúng huyệt:
- Đúng vị
trí của huyệt
- Tìm cảm
giác đau bằng lực đầu ngón tay. Nhớ rằng vị trí huyệt có tính chất chung, từng
người có khác nhau chút ít.
b. Khi châm kim:
- Nếu thấy đắc
khí thì được, nếu chưa thấy thì phải rút kim lên xuống (chim sẻ mổ) tới khi nào
có kích thích thì thôi.
- Làm như vậy
để giải quyết 2 hiện tượng:
+ Châm chưa
đúng huyệt
+ Tăng cường
độ để đạt tới ngưỡng kích thích.
1.6.4. Xử trí đối với trường hợp
không thấy đắc khí
- Có khi sau
khi kích thích nhiều lần bằng cách nhấc kim, cũng không thấy hiện tượng đắc
khí.
- Cần:
+ Kiểm tra lại
xem vị trí của huyệt có đúng không?
+ Tình trạng
sức khoẻ của bênh nhân quá yếu (hư) cần phải đổi châm thành cứu; sức khoẻ lên,
châm mới đắc khí.
+ Các bệnh
nhân bị liệt cảm giác nông, sâu không có cảm giác đắc khí.
